Sống chân thật là gì?
Sống chân thật giúp ta trung thực với chính mình và tin tưởng vào những lựa chọn của bản thân. Người sống chân thật không để người khác chi phối, họ đi theo con đường riêng và biết rõ mình muốn gì hay không muốn gì. Nhưng tất nhiên, nói thì dễ hơn làm.
Vậy tại sao sự chân thật lại quan trọng? Và làm thế nào để ta thực sự sống đúng với bản thân? Trong bài viết này, các nhà tâm lý học Emma White và Jasmijn Eerenberg sẽ cùng bạn tìm câu trả lời và đồng hành trên hành trình sống chân thật hơn.
Tại sao sống chân thật lại quan trọng?
Nhà văn Ý Luigi Pirandello từng viết: “Tất cả con người đều đeo mặt nạ.”
Điều này khá quen thuộc: đôi lúc ta cư xử khác đi để hòa nhập, để làm người khác hài lòng, hoặc để gây ấn tượng – thay vì là chính mình.
Như Ralph Waldo Emerson nói:
“Được là chính mình trong một thế giới luôn cố gắng biến bạn thành người khác là thành tựu vĩ đại nhất.”
Việc sống “không chân thật” có thể xuất phát từ mong muốn được chấp nhận, được công nhận, hay để làm vừa lòng người khác. Nhưng cách sống này có thực sự giúp ta đạt được cuộc sống mình mong muốn? Thực tế, nó có thể khiến ta mệt mỏi, gò bó và ngăn cản ta phát huy hết tiềm năng.
Thế nào là sống chân thật?
Có rất nhiều định nghĩa, nhưng trong tâm lý học, giáo sư Stephen Joseph đưa ra công thức:
“Hiểu rõ bản thân + Chấp nhận bản thân + Sống đúng với bản thân = Sống chân thật”
- Hiểu rõ bản thân: Biết tính cách, giá trị, nhu cầu, điều mình muốn và không muốn.
- Chấp nhận bản thân: Tin tưởng vào suy nghĩ, lựa chọn và hành động của chính mình.
- Sống đúng với bản thân: Hành động phù hợp với tính cách, giá trị và nhu cầu, không để người khác chi phối.
Khi ba yếu tố này kết hợp, ta có được sự đồng nhất: con người ta là ai, ta tin vào điều gì, và ta hành động ra sao – tất cả đều hòa hợp.
(Fun fact: “Authenticity” bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp cổ “Authentikos”, nghĩa là “thật sự, làm điều gì đó cho chính mình”.)
Ví dụ về người sống chân thật
Trong tâm lý học, “bản thân” được hiểu là tập hợp những vai trò và đặc điểm ta có: như là một người cha/mẹ, một y tá, một người yêu thích leo núi, đồng thời cũng có những phẩm chất như tò mò, hào phóng hay tham vọng.
Một y tá vừa là phụ huynh có thể gặp mâu thuẫn: tối nay phải trực, nhưng lại trùng với buổi diễn kịch của con.
Người sống chân thật không chọn chỉ một vai trò là “con người thật” của mình, mà họ thường xuyên tự soi chiếu và tìm sự cân bằng. Sống chân thật nghĩa là nhận ra tất cả những khía cạnh quan trọng của bản thân và hành động sao cho hài hòa, ngay cả khi đôi lúc cần ưu tiên một khía cạnh hơn những khía cạnh khác.
Tại sao khó sống thật với chính mình?
Sống chân thật đem lại nhiều ý nghĩa, nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng.
- Rào cản từ bệnh lý tinh thần: Người mắc trầm cảm, lo âu, sang chấn hay rối loạn nhân cách có thể khó tin tưởng vào cảm xúc, suy nghĩ của chính mình.
- Sự kỳ thị xã hội: Nhiều người sợ bị đánh giá hay phân biệt đối xử nếu bộc lộ bản thân thật sự.
- Xung đột với chuẩn mực xã hội: Ví dụ, nhiều người tự kỷ đặt nặng giá trị công bằng và chính trực, nhưng điều này đôi khi mâu thuẫn với môi trường làm việc truyền thống.
- Trải nghiệm sang chấn: Nếu từng bị phớt lờ hoặc trừng phạt khi bộc lộ nhu cầu thật sự (như trong tuổi thơ hoặc mối quan hệ độc hại), ta có thể học cách che giấu và không dám sống thật.
Trong những môi trường khắc nghiệt như vậy, sống chân thật thậm chí có thể gây nguy hiểm, và khi ấy “sinh tồn” quan trọng hơn việc thể hiện bản thân.
Lợi ích của việc sống chân thật
Hãy tưởng tượng mỗi ngày bạn đều có thể nói ra đúng những gì mình nghĩ, giữ được bản chất thật của mình và hành xử phù hợp. Bạn sẽ thấy thế nào? Có lẽ là một sự viên mãn. Và khoa học cũng đã chứng minh điều đó.
Các nghiên cứu cho thấy, sống chân thật mang lại rất nhiều lợi ích:
- Hạnh phúc và hài lòng hơn: Những người sống thật thường cảm thấy cuộc sống đáng sống và nhiều ý nghĩa.
- Ít căng thẳng hơn: Việc cố gắng trở thành “một ai đó khác” gây mệt mỏi và áp lực. Trái lại, sống thật nhẹ nhõm hơn rất nhiều.
- Tự tin và trân trọng bản thân: Khi tin tưởng vào lựa chọn của mình, bạn sẽ tăng thêm sự tự tin, giá trị bản thân và niềm lạc quan. Cách bạn đối xử với chính mình cũng sẽ lan tỏa ra bên ngoài, giúp người khác dễ tin tưởng bạn hơn.
- Động lực nội tại: Người sống chân thật thường có lòng biết ơn, thích giúp đỡ cộng đồng và dễ tham gia các hoạt động tình nguyện.
- Giải quyết vấn đề tốt hơn: Thành thật với bản thân và người khác giúp bạn hành động rõ ràng, dứt khoát, thay vì trì hoãn hay trốn tránh.
7 dấu hiệu bạn đang kết nối với con người đích thực của mình
Nhà văn May Sarton từng viết: “Chúng ta phải dám là chính mình, cho dù điều đó có đáng sợ hay kỳ lạ đến đâu.”
Dưới đây là 7 dấu hiệu cho thấy bạn đang sống thật:
- Bạn cảm nhận được sự kết nối với tâm hồn/nguồn năng lượng bên trong.
- Cuộc sống của bạn phù hợp với những nhu cầu và giá trị cốt lõi.
- Bạn thường xuyên trải nghiệm sự trùng hợp đầy ý nghĩa (synchronicity).
- Bạn hiểu rõ vai trò, vị trí của mình trong cuộc đời.
- Bạn sống có mục tiêu, có định hướng.
- Bạn không còn quan tâm đến việc “phải hòa nhập bằng mọi giá”.
- Bạn có mức độ tự yêu thương và tôn trọng bản thân cao.
Nếu bạn chưa thấy mình có nhiều dấu hiệu trên, cũng đừng lo. Hầu hết chúng ta đều lớn lên với “lớp mặt nạ” để phù hợp với người khác. Hành trình sống thật cần thời gian, kiên nhẫn và sự dũng cảm để gỡ bỏ lớp vỏ ấy, tìm về bản chất chân thật bên trong.
Sống thật và sự thức tỉnh tinh thần
Carl Jung đã nói: “Đặc ân lớn nhất của một đời người là trở thành chính mình.”
Khi kết nối được với bản chất đích thực, chúng ta mở ra cánh cửa của hành trình thức tỉnh tinh thần. Nếu không tìm thấy con người thật, chúng ta dễ rơi vào trạng thái sống mệt mỏi, vô hồn, hoặc chạy theo những giá trị bên ngoài không phải của mình.
Sống thật cũng chính là một quá trình chuyển hóa tinh thần. Nó giống như “thuật giả kim” – cần buông bỏ những cách sống cũ để hé lộ vẻ đẹp vốn đã sẵn có trong ta.
11 Bước Sống Thật Với Chính Mình
1. Trung thực tuyệt đối với chính mình
- Ý nghĩa: Sự thật là nền tảng để khám phá bản ngã chân thật. Khi dám soi chiếu vào những niềm tin vay mượn, những vai diễn xã hội hoặc cơ chế phòng vệ, ta mới phân biệt được đâu là “mình thật” và đâu là “mình giả”.
- Cách làm: Thực hành shadow work – viết nhật ký, đối diện và quan sát những phần yếu đuối, tiêu cực trong chính mình.
- Ví dụ: Bạn nhận ra mình chọn ngành học chỉ vì cha mẹ kỳ vọng, chứ không thật sự yêu thích → bước đầu để dám thay đổi.
2. Học cách tha thứ cho bản thân
- Ý nghĩa: Ta thường là kẻ thù lớn nhất của chính mình. Sự tự trách và tiêu chuẩn hoàn hảo khiến ta mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn tội lỗi – lo âu – hành vi tự hủy hoại. Tha thứ chính là buông bỏ.
- Cách làm: Dùng câu khẳng định tích cực như:
- “Tôi tha thứ và buông bỏ.”
- “Tôi chấp nhận tất cả những gì thuộc về mình.”
- Ví dụ: Ăn một chiếc bánh ngọt rồi tự trách “mình béo quá”. Thay vì chìm trong mặc cảm, bạn tập buông bỏ và chọn nhẹ nhàng hơn với bản thân.
3. Tự yêu thương và tôn trọng bản thân
- Ý nghĩa: Tự yêu thương không ích kỷ. Đây là điều kiện tiên quyết để thật sự hạnh phúc và có thể yêu thương người khác.
- Cách làm:
- Ăn uống lành mạnh.
- Tập thể dục.
- Giữ gìn vệ sinh thân – tâm.
- Không nuôi dưỡng hận thù, ganh ghét.
- Ví dụ: Bạn tôn trọng giới hạn của mình bằng cách từ chối một lời rủ rê khi cơ thể cần nghỉ ngơi.
4. Thực hành chánh niệm (Mindfulness)
- Ý nghĩa: Giúp ta ý thức khi nào mình đang sống giả tạo để làm vừa lòng người khác.
- Cách làm: Dành 5 phút ngồi yên, hít thở, quan sát cảm xúc – suy nghĩ mà không phán xét.
- Ví dụ: Trong giờ học, bạn nhận ra mình định phát biểu ý kiến chỉ để được khen, chứ không thật sự muốn nói.
5. Xác định hành động nào là “thật”
- Ý nghĩa: Sống thật nghĩa là hành động phù hợp với bản chất, thay vì giả vờ hoặc tránh né.
- Cách làm: Viết ra những hành vi bạn thấy giả tạo ở mình, sau đó viết ra hành động nào sẽ thật hơn.
- Ví dụ: Bạn giả vờ đồng ý đi chơi trong khi không muốn → hành động thật hơn là nói: “Hôm nay mình cần nghỉ ngơi.”
6. Hành động theo giá trị cốt lõi
- Ý nghĩa: Khi sống theo giá trị của mình, ta cảm thấy toàn vẹn và hạnh phúc hơn.
- Cách làm: Xác định giá trị cá nhân (công bằng, tự do, gia đình, học hỏi…), sau đó tìm việc làm hoặc hoạt động nhỏ để hiện thực hóa.
- Ví dụ: Bạn yêu động vật → dành cuối tuần tình nguyện tại trạm cứu hộ chó mèo.
7. Dừng lại và suy ngẫm trước khi ra quyết định
- Ý nghĩa: Giúp ta chọn theo “bản ngã thật” thay vì theo thói quen, áp lực hay mong muốn của người khác.
- Cách làm: Viết ra 4 yếu tố của tính chân thật (trung thực, minh bạch, can đảm, hành động theo giá trị) và so sánh với lựa chọn sắp tới.
- Ví dụ: Trước khi chọn ngành học, bạn dừng lại để xem quyết định đó có phản ánh giá trị và đam mê của mình không.
8. Đừng tự xấu hổ vì sự sinh tồn
- Ý nghĩa: Đôi khi ta buộc phải “đeo mặt nạ” để tồn tại (ví dụ trong môi trường độc hại). Điều này không có nghĩa bạn không chân thật.
- Cách làm: Tìm giải pháp dài hạn để dần thoát khỏi tình huống buộc phải che giấu bản thân.
- Ví dụ: Bạn chấp nhận công việc chưa đúng giá trị chỉ để lo chi phí học, nhưng vẫn âm thầm tìm cơ hội phù hợp hơn.
9. Hiểu rõ bản thân hơn
- Ý nghĩa: Nhận thức về tính cách, nhu cầu và điều quan trọng trong đời là bước nền.
- Cách làm: Tự hỏi:
- Điều gì khiến tôi hạnh phúc trong học tập, công việc, quan hệ?
- Tôi giỏi ở đâu? Tôi ghét điều gì?
- Nếu 80 tuổi, tôi muốn người ta nhớ đến mình như thế nào?
- Ví dụ: Bài tập “80 tuổi”: tưởng tượng bài phát biểu sinh nhật → từ đó rút ra giá trị mình muốn sống.
10. Đón nhận sự cô đơn (Solitude)
- Ý nghĩa: Ở một mình giúp ta tháo bỏ lớp mặt nạ xã hội và quay về với bản thân chân thật.
- Cách làm:
- Đi bộ một mình.
- Nhâm nhi trà và ngắm mưa.
- Thiền định trong tĩnh lặng.
- Ví dụ: Buổi sáng cuối tuần, bạn ngồi ở công viên một mình, cảm nhận sự bình yên thay vì thấy “thiếu vắng”.
11. Làm việc nội tâm (Inner work)
- Ý nghĩa: Để chạm đến bản thể thật, ta phải dũng cảm đi sâu vào bên trong và chữa lành.
- Cách làm:
- Self-love: Thực hành yêu thương bản thân.
- Inner child work: Chữa lành đứa trẻ bên trong.
- Shadow work: Đối diện phần bóng tối của mình.
- Ví dụ: Viết thư cho “đứa trẻ ngày xưa” trong bạn để ôm ấp và xoa dịu những tổn thương.
Đánh mất sự chân thật
Ngay cả khi chúng ta đã lập ra những bước đi rõ ràng và cụ thể để hướng tới việc sống thật với bản thân, đôi khi ta vẫn có thể đi chệch hướng và đánh mất cảm giác chân thật.
Nếu điều này xảy ra, đừng vội mất hy vọng! Điều quan trọng là bạn cần nhận ra rằng mình đang cảm thấy hoặc hành xử không chân thật, đồng thời xác định được lý do đằng sau.
Nguyên nhân chính thường đến từ niềm tin giới hạn bên trong. Đây là những suy nghĩ hoặc niềm tin áp đặt rằng ta “nên” hay “không nên” làm điều gì. Một vài ví dụ phổ biến:
- Thiếu thời gian hoặc tiền bạc.
- Luôn so sánh bản thân với người khác.
- Nỗi sợ thất vọng.
- Mong muốn hòa nhập.
- Thiếu tự tin.
“Nếu chúng ta muốn sống chân thật, chúng ta cần sẵn sàng ngồi với cảm giác khó chịu một lúc, vì chỉ khi bước ra khỏi vùng an toàn, ta mới có thể thách thức những niềm tin này và tiếp tục hành trình sống thật với chính mình.”
– Emma White
Bài tập thực hành
Ai cũng sẽ trải qua một hay nhiều niềm tin giới hạn trong đời. Chúng chỉ trở thành vấn đề khi ngăn cản ta thực hiện những điều quan trọng với mình.
Hãy dành thời gian suy ngẫm về những niềm tin giới hạn của bản thân bằng cách tự hỏi:
- Tôi đang bị niềm tin giới hạn nào chi phối?
- Chúng ảnh hưởng ra sao đến việc tôi sống thật với giá trị của mình?
- Tôi có thể làm gì để thử thách hoặc vượt qua chúng?
Gắn bó với những gì quan trọng
Các nhà tâm lý học đưa ra một số gợi ý để bạn luôn gần gũi hơn với giá trị và sống đúng với con người thật:
- Xây dựng niềm tin vào chính mình
- Thử bài tập Feedback Fast: khi bạn thấy mình có xu hướng luôn tìm kiếm sự xác nhận hoặc lời khuyên từ người khác, hãy tạm dừng và thử làm theo trực giác.
- Ghi lại khi nào điều này xảy ra, điều gì diễn ra khi bạn lắng nghe bản thân.
- Nhận diện động cơ khiến bạn tìm kiếm sự xác nhận.
- So sánh chính mình hiện tại với bản thân của 1, 5, hay 10 năm trước để nhận thấy sự trưởng thành.
- Lên lịch cho những khoảng dừng phản tư
- Tạm nghỉ để xem lại: mình đang sống thế nào, điều gì đang tiến triển tốt, điều gì cần cải thiện, và mình có đang sống đúng với giá trị không.
- Học cách đối diện với giới hạn
- Nhận diện niềm tin giới hạn hoặc rào cản.
- Viết ra cách bạn có thể xử lý nếu chúng xuất hiện.
- Ghi nhớ cả những thành công và lợi ích của việc sống chân thật.
- Càng bước ra khỏi vùng an toàn, bạn càng tự tin hơn để đi tiếp trên hành trình này.
